Tijdens de Maancirkel die ik iedere maand organiseer raakte ik geïnspireerd door twee vrouwen die dagenlang achter elkaar gemediteerd hadden en daarover zeer positief spraken. Eén vrouw had net een 10-daagse Vipassana retraite in België achter de rug en ik was onder de indruk wat zij vertelden. Het vooruitzicht dat ik hierdoor dichter bij mijzelf kan komen en daardoor beter mijn grenzen kan aangeven leek mij een mooie stap in mijn ontwikkeling. Helaas is het nu vanwege Covid19 niet mogelijk om een 10-daagse Vipassana retraite te volgen, dus waarom dan niet gewoon thuis? Op zolder!

Wat is Vipassana meditatie eigenlijk?

Ondanks dat ik al jaren lang mediteer en zelf meditaties geef, wist ik van te voren niet precies wat Vipassana meditatie inhield. Mijn eigen meditatie-roots liggen bij de Integrale Yoga van Sri Aurobindo en The Mother. Ik had natuurlijk wel meerdere keren over Vipassana gehoord, en ik wist dat je dan veel alleen zou moeten mediteren, maar welke techniek ze hiervoor gebruikten wist ik niet. (En ik denk velen met mij die de 10-daagse cursus (ergens op de wereld) gaan doen.) 

Maar langzaam aan gedurende deze 3-daagse Vipassana op onze zolder werd de boodschap mij duidelijk. Vipassana is een vorm van meditatie waarbij je enkel op de ademhaling let en tegelijkertijd observeert wat er verder in je lichaam gebeurt. En dat je hier niet op reageert. Als je puur focust op je ademhaling en dus heel alert en of bewust bent, dan zie je je gedachten opkomen, je voelt sensaties overal, en bijvoorbeeld ook pijn. (Extreme pijn) En de kunst is dan hier naar te blijven kijken, dus “gewoon” observeren en negeren. Niet op je gedachtes ingaan of van houding veranderen. En dit is zwaar. Ontzettend zwaar. En als het lukt om al die emoties, gedachtes en andere dingen die je opvalt los te laten en kom je dichter bij jezelf. Bij je innerlijke wijsheid.

Hoe gaat het in zijn werk?

Van te voren had ik dus alleen maar met deze vrouw gesproken die afgelopen maand een 10-daagse Vipassana retraite had gedaan, ik had de Vipassana website bestudeerd en ik heb het boek “Tien dagen stil, mediteren met tegenzin” van Koen de Jong. gelezen. Als autodidact zijnde, had ik op basis hiervan voor mijzelf een dagindeling en een programma voor 3 dagen gemaakt (dus het 10-daagse programma in 3 dagen gestopt!). De dagindeling is gewoon een kopie van wat je tijdens de 10-daagse doet. Dus om 4:00 opstaan en om 4:30 begin je met je eerste meditatiesessie. Om 11:00 eet je je lunch EN je avondeten en in totaal mediteer je ongeveer 10 uur per dag (!!!). De dag voordat ik begon kwam ik er pas achter dat je basically van 13:00 tot 17:00 non stop mediteert…..! Tijdens de 10 daagse wordt dit afgewisseld met Meditatie in de zaal of op je eigen kamer, of de Groepsmeditatie in de zaal. Ook wordt je continu door de tapes van S.N. Goenka geïnstrueerd wat te doen. Ik had mijn eigen gezin netjes geïnstrueerd over wat ik ging doen (of om heel eerlijk te zijn; ik vroeg dit als ‘cadeau’ aan hen voor mijn verjaardag) en hoe zij mij hierin kunnen ondersteunen kwa eten en drinken naar boven brengen. Voor de rest zou er geen (oog)contact zijn of gesproken worden! Ook zou ik drie dagen volledig Offline zijn.

Dag 1

Het meest opvallende tijdens de eerste dag was dat mijn denken ‘all over the place’ was. Het is werkelijk ongelofelijk hoeveel wij de hele dag door denken en hoeveel tijd je hier mee bezig (of kwijt) bent. Dat wist ik wel, maar normaal ben je hier niet zo bewust van. En je hebt echt tijd nodig om je geest te kalmeren voordat je de Vipassana meditatie goed kunt doen. Tijdens de 10-daagse trekken ze hier ongeveer 4 dagen voor uit en dan doe je eigenlijk niets anders dan je concentreren op de ademhaling. En dan concentreer je je met name op het gebied tussen de neusgaten en je bovenlip. 

Voor mij was dit eigenlijk heel makkelijk. En ik denk dat mijn jarenlange ervaring met mediteren mij hierbij geholpen heeft. En ik zou het (denk ik!) echt enorm saai vinden om dit 4 dagen achter elkaar te moeten doen. Maar ik denk dat deze 10-daagse cursus zo is opgezet dat ook beginnende mediteerders kunnen instappen. Je begint dus echt bij nul. 

Geen social media voor 3 dagen

Ik zag er enorm tegenop om niet mijn mail, Facebook of Instagram te checken, iets wat ik normaal gesproken meerdere keren per dag doe. Maar dit ging mij eigenlijk heel makkelijk af. De behoefte om deze ervaring mee te maken was groter dan de korte ‘online’ kick die je dan ervaart.

Tegen het einde van dag 1, begon ik al aan het programma van dag 2. Dus ik begon stapje voor stapje mijn aandacht te verplaatsen over mijn hele lichaam als een soort bodyscan. Steeds maar heen en weer, van boven naar beneden en weer terug volgens een bepaalde route. En steeds als ik merkte dat ik was afgeleid, dan bracht ik mijn aandacht weer terug naar het lichaamsdeel waar ik gebleven was. Een intens proces en tegen het einde van de dag kon ik mijn ogen niet meer open houden door het vele focussen. Ik was kapot. Dus ik was blij dat ik rond 21:00 uur kon gaan slapen.

Dag 2

Nadat de wekker ging om 4:00 uur ging ik even naar buiten. Frisse lucht doet je goed en het helpt je om goed wakker te worden. En toen begon het hele programma weer van voren af aan. Ik had de tip van de vrouw uit mijn Maancirkel ter harte genomen door de dag voor jezelf in je hoofd in stukjes te delen. En dus ging ik van meditatiesessie, naar meditatiesessie, naar rustpauze en weer naar meditatiesessie. Ook dat hielp om het geheel voor mijzelf behapbaar te houden. 

Tijdens deze dagen realiseerde ik mij dat ik eigenlijk klaar was voor deze volgende stap in mijn persoonlijke (meditatie-)ontwikkeling. Ik merkte de afgelopen jaren al dat ik steeds gevoeliger ben geworden en ook bewuster. Zo ben ik gestopt met vlees eten omdat mijn lichaam dat niet meer goed kon verwerken en het laatste half jaar drink ik ook bijna geen alcohol meer omdat ik ook merk dat mijn lichaam hier niet meer goed op reageert. (Ik word hier ontzettend ziek van.) Ik kan dus al heel goed de reacties in mijn lichaam observeren en deze respecteren. Het verlangen in mij om mij rustig en puur te voelen van binnen weegt zwaarder dan het effect van de smaak van vlees of het grenzeloze effect wat alcohol op je heeft. Dit ‘niveau’ (als je al over niveaus wilt praten…) van bewustzijn en mijn ervaring in het geven van meditaties gaven mij vertrouwen dat ik in 3 dagen vooruitgang zal boeken.  

‘Zittend’ mediteren kan ik dat wel?

Een andere nieuwe ontwikkeling is het ‘zittend’ mediteren. De laatste jaren mediteerde ik meestal iedere middag (ergens tussen 15:00 en 17:00) en dan liggend en dan luisterde ik naar een geleide meditatie. Ik wilde wel zittend mediteren, maar daar had ik (dacht ik) de kracht nooit voor. En ook vanuit mijn yoga-opleiding had ik altijd geleerd om liggend te mediteren. Maar veelal viel ik toch even in slaap tijdens deze meditatie-sessies en dat is niet de bedoeling. Wel voelde ik mij na deze sessie altijd weer als herboren en had ik voldoende energie om dan s’avonds nog twee yogalessen te geven. En de druk op mijn hoofd – één van de hoofdredenen waarom ik mediteer – is daarna altijd weg.

‘Strong determination hour’

Maar Vipassana is een meditatievorm waarbij je rechtop zit, het liefst in lotushouding net als Boeddha. Vipassana is dan ook afkomstig uit het Theravada Boeddhisme. Vipassana is een woord uit het Pali en wordt vertaald naar ‘inzicht’ en wordt dan ook wel inzicht-meditatie genoemd. En dit zitten is naast de concentratie die je continue moet leveren het meest zwaar voor mij. En tegelijkertijd voelt het dan ook als een soort persoonlijke overwinning als ik op zaterdagmiddag al een uur lang zonder te bewegen alles wat zich aandient ‘mindful’ kan observeren. Tijdens de 10-daagse noemen ze dit het ‘Strong Determination hour’ dat geloof ik op dag 6 geïntroduceerd wordt.

En dan begin ik het nog leuk te vinden ook. Steeds na een sessie van een uur neem ik even de tijd om bij te komen en zet mij dan weer in voor een volgende sessie van een uur. Ergens geeft het mij een kick dat ik dit kan en een soort vertrouwen dat ik van nu af aan ook iedere dag zittend kan gaan mediteren. Ook wil ik gaan proberen om dit s’morgens te gaan doen (en wie weet ook s’avonds voor het slapen gaan) en dan te kijken wat dit met mijn energieniveau gedurende de dag gaat doen. 

Dag 3

Vipassana wordt ook wel de moeder van de Mindfulness meditatie genoemd. De Birmese S.N. Goenka heeft deze vorm van meditatie verspreid over de gehele wereld. En wat veel mensen aanspreekt is dat het voor iedereen toegankelijk is. Het heeft namelijk niets met religie of spiritualiteit te maken. Het is de leer van de zelfcompassie en hierdoor ook compassie naar anderen. Je gaat je bijvoorbeeld meer bewust worden van je ego. Maar ook van je boosheid of depressieve gevoelens in jezelf.  

Tijdens dag 3 begrijp ik gevoelsmatig nog beter waarvoor yoga dient. Want in yoga doe je niets anders dan ook pijn of spanning ervaren en daar doorheen te ademen en het los te laten. Yoga is dus echt een goede voorbereiding op deze manier van mediteren. 

Het is bizar om te leren hoe onze ‘mind’ werkt. Als ik een keer ergens op een nieuwe plek pijn voel, volgt de gedachte ‘het zal toch niet iets ernstigs zijn?’ binnen een milliseconde. Zo zit ons denken in elkaar. En daar word je tijdens het constante mediteren meer en meer bewust van. 

Veel dingen herken ik. Eigenlijk begin ik mijn yogalessen altijd met een mini-Vipassana meditatie. En ook veel van mijn meditaties. Gevoelsmatig was ik er al achter gekomen dat het fijner is om eerst je hoofd tot rust te brengen alvorens intensief yoga te gaan doen of te gaan mediteren. Als je eerst mentaal tot rust komt is het ontspannen makkelijker en werkt je lichaam beter mee. Maar het blijven zitten en je niet laten afleiden door de pijn die je voelt is een nieuwe ervaring en wellicht niet ieders ‘cup of tea’. 

Drie keer een Strong determination hour

Op dag 3 doe ik 3 keer een Strong determination hour. De derde keer van 16:00 to 17:00 word ik bijna gek van de pijn, maar ik probeer in ‘zachtheid’ naar de pijn in mijn benen te blijven kijken. En terwijl de pijn aan één kant heel langzaam wegtrekt, verschijnt er wederom geen fijne herinnering uit mijn jeugd waar ik nooit meer aan heb gedacht. Ook dit is Vipassana. Alles wat je in je leven meemaakt, groot of klein wordt ergens opgeslagen in je lichaam. En door meditatie kunnen emoties vrijkomen. Dat weet ik als docent als geen ander. En toch word ik er iedere keer door verrast als het mij overkomt. 

Ter ondersteuning luister ik naar S.N. Goenka’s Vipassana’s meditation op youtube. Ik vind het toch fijner als er iemand af en toe wat zegt, in plaats van helemaal alleen te mediteren. Ook dit was een tip van mijn vriendin. Iedere avond raadde zij mij aan filmpjes op Youtube van S.N. Goenka op te zoeken en te bekijken. Net als bij de 10-daagse. 

De wijsheid in jezelf cultiveren

Het is weer een andere manier van wijsheid in jezelf cultiveren. Wijsheid zit in een ieder van ons, maar het is niet makkelijk om die wijsheid aan te boren. Maar door helemaal in het nu te zijn, los van je gedachten, emoties en je ego kom je in contact met je hogere zelf en krijg je toegang tot die enorme bron van kennis. Dit klinkt echt fantastisch, maar zo ervaar ik het nu wel. Zodra ik op maandagmiddag (na het weekend) even langs mijn insta en Facebook scroll merk ik dat ik mijn hoofd de hoeveelheid informatie eigenlijk niet aan kan. Ik ervaar gelijk hoofdpijn, terwijl ik dit normaal gesproken meerdere keren per dag doe. Dit geeft mij een signaal, dat dit constante checken allemaal niet nodig is. Als ik de stilte in mijzelf blijf opzoeken, dan is dat kennelijk genoeg voor mij om mij happy te voelen. 

Ga ik dit nu voor altijd doen?

Uiteindelijk gaat het er niet om hoe je mediteert. Iedere weg en iedere techniek brengt je op dezelfde weg van zelfontwikkeling (of wellicht zelfs verlichting). Mediteer vooral op de manier die voor jou werkt. Mij persoonlijk heeft het weer nieuwe inzichten gegeven, ik denk dat mijn meditaties nog mooier zullen worden en de tijd zal leren of dit mijn nieuwe manier van mediteren wordt of dat ik deze techniek alleen af en toe zal gebruiken.

Ik weet niet of ik de echte 10-daagse ooit nog ga doen. Ik weet wel dat ik de mentale rust die ik 3 dagen heb mogen ervaren in mijn eentje op onze zolder (en dakterras) als enorm fijn heb beleefd. Even offline zijn en zo intens mediteren doet een mens echt goed. Ik voel me twee weken later nog steeds rustiger en ben meer bewust van wat er in mijn hoofd en lichaam speelt en laat me daar niet zo snel meer door gek maken. En ik ben mijn dochter van tien jaar oud enorm dankbaar voor alle warme drankjes die ze mij heeft gebracht vergezeld van lieve briefjes tijdens de retraite.

Rotterdam, mei 2020

Luister nu naar Anne’s eigen Vipassana meditatie: https://insighttimer.com/annevanleeuwen/guided-meditations/vipassana-meditatie