Burn-out
De gevolgen van stress
Het begin van een burn-out / overspannenheid / overbelasting
Hoewel het normaal is om frustratie en weerstand te ervaren, geeft toewijding aan je werk – en hopelijk liefde voor je werk – je de kracht en wijsheid om door minder bevredigende tijden op ‘de golven te surfen’. Het tegengif tegen een burn-out is niet noodzakelijkerwijs het nemen van vakantie. Het is ‘eerlijk naar jezelf zijn’, omdat het impliceert dat je hele hart erbij betrokken is. Het wijst op een gevoel van oprechte verbondenheid met en liefde voor het werk dat je doet. Dit is één strategie om een burn-out te voorkomen. Wanneer je werk doordrenkt is met een gevoel van verbondenheid en een bepaald doel heeft, waar het draait om toewijding, oprechtheid, en plezier, dan is er een gezonde betrokkenheid. Wanneer het werk echter dwangmatig en verslavend wordt, ga je over die innerlijke grens heen.
Meerdere termen voor burn-out
Burn-out is overigens geen officiële medische ziekte, dat is de tem ‘overspannenheid’ wel. Een andere term die ook gebruikt wordt is ‘overbelast’ zijn. Aangezien de term burn-out wel door iedereen wordt gebruikt, kiezen wij er op deze website voor om de term burn-out te gebruiken.
Hoe ontstaat een burn-out volgens Dr. Maslach?
In 1981 ontwikkelde Dr. Maslach een gedetailleerd onderzoek dat bekend staat als de Maslach Burn-out Inventory (MBI). De MBI wordt beschouwd als de psychologische standaard voor het meten van een burn-out en stelt vragen over het gevoel van de patiënt over vier belangrijke factoren: werkgerelateerd syndroom van uitputting, distantie, verminderde competentie en omstandigheden op de werkplek.
Deze factoren hangen tot op zekere hoogte samen met beroep en levensstijl. Hieronder worden de vier factoren beschreven:
De eerste factor: werkgerelateerd syndroom van uitputting
De eerste factor, werkgerelateerd syndroom van uitputting, heeft de neiging zich op te dringen aan mensen in beroepen met hoge emotionele eisen, zoals de gezondheidszorg, maatschappelijk werk, activisme en onderwijs. Het treft ook mensen die minder sociale steun hebben, waaronder alleenstaanden, maar ook mensen met een onderliggende depressie en angst.
De tweede factor: distantie
De tweede factor, distantie, neigt ertoe de meer idealistische mensen te claimen, inclusief jongere mensen, die vatbaar zijn voor desillusie als de werkelijkheid niet aan hun verwachtingen voldoet.
De derde factor: verminderde competentie
Iedereen kan gevoelig zijn voor de derde factor, een alomtegenwoordig gevoel van ineffectiviteit of verminderde competentie – alsof je niet slaagt in wat je wilt bereiken, ondanks je beste inspanningen. Van daaruit glijdt het snel af naar de overtuiging dat je werk gewoon betekenisloos is, punt uit.
De vierde factor: omstandigheden op de werkplek
Een burn-out houdt ook vaak nauw verband met omstandigheden op je werkplek. Volgens Malach omvat dit onder meer het werken met weinig sociale steun, autonomie of controle; werken in een onrechtvaardige omgeving of in dienst van waarden die je niet respecteren; en werken voor te weinig financiële, sociale of emotionele beloning.
Een belangrijk aspect is ook het gebrek aan ondersteuning door de leiding van de organisatie waar je werkt. Of een ongezonde en giftige relatie met je baas. Wanneer het management de inspanningen en prestaties van werknemers niet erkent, wordt het werk een marathon zonder duidelijke mijlpalen of een eindstreep die uiteindelijk leidt tot een burn-out bij werknemers.
De term ‘betrokkenheid’ is de manier waarop psycholoog dr. Maslach een gezonde relatie met ons werk en de dienstverlening aan anderen beschrijft, terwijl burn-out de vermoeidheid en ontmoediging is die het gevolg zijn van een ongezonde relatie met onze roeping.
In het loslaten wat je denkt, in het laten gaan wat je zoekt en in het toelaten wat er is, ontstaat alles wat mag zijn – Ingspire
Andere oorzaken van een burn-out
Ervaringen uit je jeugd
De oorzaak van veel problemen bij volwassenen is terug te voeren op de kindertijd. Uit onderzoek blijkt dat negatieve ervaringen (of trauma’s) uit de kindertijd een impact kunnen hebben op de manier waarop mensen met stress omgaan, en de kans op burn-out op volwassen leeftijd kunnen vergroten.
Gebrek aan sociale contacten / levensstijl
Eenzaamheid kan ook bijdragen aan een burn-out op het werk, namelijk door te veel te werken, zonder voldoende tijd voor gezelligheid of ontspanning. Helemaal dus als dit in combinatie is met een gebrek aan hechte, ondersteunende relaties.
Gebrek aan slaap
Fysieke factoren zoals slaapgebrek behoren tot de mogelijke oorzaken van een burn-out. Wetenschappers schatten dat minder dan zes uur slaap per nacht een belangrijke voorspeller is van een burn-out op het werk. Gebrek aan slaap of slapeloosheid kunnen ook symptomen zijn van een burn-out, waardoor je overdag vermoeid raakt, maar niet kunt slapen als je de kans krijgt.
Te veel ballen in de lucht
Andere oorzaken van een burn-out kunnen ook de intensieve (mantel)-zorg voor een familielid zijn of het opvoeden van kinderen met een rugzak. Het helpt hier zeker niet bij als je van nature een ‘pleaser’ bent en continu over je eigen grenzen gaat om klaar te staan voor anderen.
Geen grenzen kunnen stellen
Deze oorzaak sluit nauw aan bij het punt hierboven. Ook door het juist GEEN grenzen kunnen stellen op privé-gebied, dus in je gezin, familie en/of vrienden, kan bijdragen aan een burn-out. Leren ‘nee’ zeggen en ‘niet bang zijn wat mensen van je vinden’ speelt een belangrijke rol hier. Soms eist een nieuwe levenssituatie ook dat je bepaalde keuzes gaat maken en niet iedereen kan dat zo makkelijk.
Impact van sociale media
Een negatieve ervaring op het gebied van sociale media, maar ook de sociale verwachtingen en eisen die mensen aan zichzelf stellen als gevolg van sociale media is een voedingsbodem voor een burn-out. Dit laatste is een bekende reden van een burn-out bij jongeren.
Negatief perfectionisme
Niet al het perfectionisme is een slechte zaak, maar mensen die nooit voldoening voelen uit hun prestaties, of die het gevoel hebben dat niets ooit goed genoeg is, ervaren als gevolg daarvan stress, wat kan resulteren in een burn-out.
Chronische werkstress
Veel mensen voelen zich door alle verwachtingen op het werk (en daar buiten!) steeds meer onder tijdsdruk en dat leidt tot een chronische staat van haast. Tijdschaarste veroorzaakt het vrijkomen van cortisol, een vecht-of-vluchthormoon dat na verloop van tijd schadelijke effecten op het lichaam heeft, waaronder een verzwakking van het immuunsysteem. Net als dopamine geeft cortisol in eerste instantie energie, maar het leidt sneller tot uitputting. Nogmaals, op de korte termijn reageert het lichaam redelijk goed op stress, maar als stress chronisch is, kan het een hele reeks gezondheidsproblemen veroorzaken.
Chronische (werk)stress zal je waarschijnlijk over de rand duwen in een burn-out en de daarmee samenhangende vitale uitputting. Vitale uitputting is vaak ook de oorzaak van hartproblemen. Het houdt ook verband met auto-immuunziekten, depressie en cognitieve stoornissen.
Als je werk niets betekent, wat betekent je leven dan?
Als je op een dieper niveau gaat kijken, speelt er mogelijk ook nog iets anders. Je bent door en door zo moe, omdat ruim de helft van wat je doet (in de organisatie waar je werkt) niets te maken heeft met je ware kracht of talent. Je bent maar ‘half hier’, en de ‘helft hier’ zal je na een tijdje omver helpen. Je hebt iets nodig waar je je volle kracht aan kunt geven. “De zwaan geneest zijn onhandigheid niet door zichzelf op de rug te slaan, door sneller te bewegen of door te proberen zichzelf beter te organiseren. Hij doet dit door naar het elementaire water te gaan waar hij thuishoort. Het is het simpele contact met het water dat hem gratie en aanwezigheid geeft. Je hoeft alleen maar de elementaire wateren in je eigen leven aan te raken, en het zal alles transformeren.”
Je uitputting is een vorm van innerlijke gisting. Je begint, heel langzaam, aan de wijnstok te rotten. Rottend aan de wijnstok, inderdaad! Om dat onaangename lot te vermijden, moet je je laten zakken in de wateren van het werk dat je voor jezelf en voor de wereld wilt, en jezelf naar de plaats van volheid brengen, van oprechtheid in de manier waarop je dient.” Onderzoek toont aan dat als je het alleen voor het geld doet, en niet voor een hoger stel waarden, zoals het helpen van anderen of creatieve voldoening, je sneller opbrandt.
Volgens dr. Malach zijn degenen die een betrokken relatie met hun werk hebben en daarin een gevoel van doelgerichtheid en keuzevrijheid vinden, minder vatbaar voor een burnout. Ze hebben zichzelf in de wateren van het leven laten vallen.
Jouw visie op hard werken
Wat voor werk je doet, hoeveel uur je werkt en wat je op je werk bereikt, is allemaal essentieel voor hoe velen zichzelf zien. Je ego en je gevoel van eigenwaarde zijn erin verstrikt. “Wat doe je?” is doorgaans de eerste vraag die je aan iemand stelt, en je hebt de neiging om op basis van het antwoord een mening over diegene te vormen. Werk is zo belangrijk voor mensen geworden dat werkverslaving een statussymbool op de werkvloer is geworden, waarbij collega’s vaak met elkaar concurreren over tot hoe laat ze hebben gewerkt.
Workaholic
Workaholisme wordt eigenlijk verwacht in veel werk- en dienstverlenende omgevingen, overal ter wereld. Het is een vorm van verslaving die bijzonder verraderlijk is omdat deze sociaal wordt gedoogd. Het is tenslotte productief, en velen geloven dat werk een inherente morele waarde heeft. Verslaving aan werk en drukte is voor velen een leidend principe geworden, een soort religie – maar wel een die min of meer verstoken is van echte spiritualiteit.
Je laat je gevoel van wie je bent versmelten met wat je doet voor de kost
“We leven in een cultuur die hard werken hoog in het vaandel heeft. Het gevoel van wie we zijn is minder belangrijk dan wat we doen voor de kost. Laten zien hoe druk je het hebt, is de manier waarop we aan elkaar laten zien dat we belangrijk zijn. Hoe meer mensen ons zien als moe, uitgeput, overbelast, hoe meer ze denken dat we op de een of andere manier… onmisbaar zijn.” – Professor en schrijver Omid Safi
An activity that allows to use your imagination is an antidote to burnout – Jardin Dogan
Wat is jouw passie?
Het proces om erachter te komen wat jouw passie is, kan soms jaren duren. Het kan ook mega spannend zijn om datgene in jezelf de juiste aandacht te geven wat het verdient. Datgene waarvan jouw hart sneller klopt. ‘Om jezelf vanaf de grond waarop je staat in dat water te laten zakken, kan moeilijk zijn. Vooral als je denkt dat je zou kunnen verdrinken. Het vergt moed, en het woord moed in het Engels komt van het oude Franse woord ‘coeur’, hart. Je moet iets authentieks doen. Laat je, hoe onhandig ook, vallen in de wateren van het werk dat je voor jezelf wilt. Het is prima om jezelf te ondersteunen met iets anders totdat je werk is gerijpt, maar zodra het is gerijpt tot een transparante volheid, moet het worden geoogst.” De cursus ‘Krijg inzicht in jouw koers vanuit jouw diepste verlangen’ op Insight Timer kan hierbij een stap zijn om bewuster te gaan worden van jouw passie.
Neem rust; een veld dat heeft gerust, levert een overvloedige oogst op – Ovidius
Op weg naar herstel
Er zijn manieren om het vertrouwen en je weer een ‘heel mens te voelen’ te herstellen. Je kunt jouw werk als een mindfulness-oefening gaan beschouwen. Sta niet alleen open (of altijd ‘aan’) voor de buitenwereld, maar ook voor jouw innerlijke wereld. Zorg ervoor dat jouw waarden in lijn zijn met je werk, maar ook met humor, spel en geen werk!
Een burn-out kan je ook transformeren als die verband houdt met een gebrek aan betekenis in jouw werk. Als je de positieve impact ziet die je realiseert door je werk, kunnen distantie, vermoeidheid en gevoelens van ineffectiviteit of verminderde competentie verdwijnen. De boeddhistische monnik Thich Nhat Hanh zei, ‘dat we werk moeten kiezen dat aansluit bij onze waarden, of het nu gaat om het lesgeven aan kinderen, de zorg voor stervenden, of het runnen van een bedrijf op een meelevende en genereuze manier.’
Wat je rol ook is, of je nu verpleegkundige, arts, leraar, therapeut of CEO bent, je realiseert je soms niet dat je lijdt en dat je jezelf niet genoeg tijd gunt om te herstellen van de schadelijke gevolgen van je werk. Wanneer je merkt dat je over je grenzen gaat, moet je een stap achteruit doen en diep nadenken over hoe je jouw eigen lijden en dat van anderen aan het voeden bent.
A burn-out is not about giving too much of yourself, it is about trying to give what you do not possess.
Het lichaam erbij betrekken
De meeste mensen die de diagnose burn-out hebben komen vanzelf in een hersteltraject, waarbij vaak verschillende professionals ondersteuning bieden. Dit is veelal een combinatie van een psycholoog, coach of therapeut, de arboarts, een fysiotherapeut (of een andere vorm van fysieke ondersteuning) en men begint vaak met het volgen van yogalessen op advies van de huisarts (arboarts of iemand anders uit de omgeving).
Waarbij de psycholoog, therapeut en coach mensen vooral op mentaal gebied ondersteunen, is er inmiddels steeds meer besef dat het lichaam ook een belangrijke rol speelt in het herstelproces. Het boek “The body keeps the score, Brain, Mind, and Body in the Healing of Trauma” van Bessel van der Kolk is een mooi voorbeeld van hoe traumatische stress een reactie geeft op het hele organisme, en dat het belangrijk is om het lichaam dus mee te nemen in het genezingsproces.
De rol van YOGA tijdens een burnout
Ook de lichamelijke reacties die ontstaan (of vrijkomen) tijdens de yogalessen laten zien dat het lichaam niet vergeten mag worden. Onze rustige vorm van Yoga, Mindfulness en Meditatie speelt een belangrijke rol in het herstellen van een burnout. Wij helpen je om uit je hoofd te komen en langzaam weer contact te maken met je lichaam. Er zijn zoveel bewustwordingsmomenten tijdens de lessen, waarbij je de ruimte krijgt om alles voor jezelf weer op een rijtje te zetten. Diep te voelen wie je bent en wat jouw talenten zijn. Maar ook waar liggen jouw grenzen? Hoeveel schade heb jij jezelf aangedaan en is het nu tijd om hier verandering in aan te brengen?
Door onderzoek kun je veel leren. Je kunt nieuwsgierig zijn. Waarom push ik mezelf zo hard? Waarom blijf ik op deze giftige werkplek? Kan ik iets doen om mijn innerlijke ervaring of omstandigheden op de werkplek in de richting van minder schade te veranderen? Hoe kan ik veerkracht opbouwen in deze uitdagende omstandigheden? Je kunt proberen het te begrijpen en te onderzoeken. Je kunt radicaal eerlijk zijn over jouw motivaties, terwijl je zelfobsessie of kritiek vermijdt.
Daarbij putten wij ook uit onze eigen ervaringen met stress en burn-out. Dit stelt ons in staat om jou op een empathische manier te begeleiden.
Tot stilstand komen
En zelfs als overwerk het gevolg zou kunnen zijn van een verslaving (aan de hormonen die hierdoor vrijkomen), kan yoga en mindfulness je helpen verkennen waarom je jezelf zo pusht. Dit kost tijd en het is belangrijk om jezelf deze tijd te gunnen om te stoppen en uit te rusten. Niet alleen omdat je tijd nodig hebt om te rouwen (!) of te genezen, maar gewoon omdat doelloosheid een natuurlijk onderdeel van het leven is, en velen zijn vergeten hoe je zonder doel kunt zijn en kunt loslaten en ronddwalen. In een samenleving die zo uiterst doelgericht is, kan het behoorlijk uitdagend zijn om te ontspannen. Maar in feite is het ‘verspillen’ van je tijd misschien precies wat je nodig hebt. Misschien verspil je geen tijd, maar kun je eindelijk gewoon een keer ‘zijn’. Een bekend Zen gezegde luidt: ‘Nergens heen, niets te doen.’ Dit is een uitnodiging om te stoppen met het najagen van wat dan ook (inclusief verlichting). Dus nodig jezelf uit om los te laten… en of je nu loslaat door te gaan schrijven, te tuinieren, of te gaan wandelen in het bos, deze tijd is goed besteed.
De essentie van yoga is dat jij ontdekt wat goed voor je is
Wake up call
Hoe gek het ook klinkt, het kan nuttig zijn om vast te zitten in het moeras van een burn-out. Een waardencrisis kan je doen nadenken over de koers die jouw leven heeft gevolgd. Een burn-out is een aandoening die je kan terugverwijzen naar jouw innerlijke leven en je kan aanmoedigen om te werken aan de mentale patronen die je hebben gedwongen tot zelfbeschadiging en het loskoppelen van anderen. Het kan je laten zien wat er mis is gegaan, en als je beter luistert naar de behoeften van jouw hart en lichaam, jouw dierbaren en de wereld, kan er iets nieuws en moois uit de modder groeien. En kun je tot vreugde komen door de kracht van betrokkenheid, door de genezing van rust, spel en verbinding.
Iedereen kan een burn-out krijgen
Daarbij is het goed om te vermelden dat mensen met een oprechte passie voor hun werk ook het risico lopen op een burn-out. Ze lopen het risico dat ze te veel van hun enthousiasme, tijd en energie besteden aan taken en mensen die niets teruggeven. Daarom is het belangrijk om regelmatig bij jezelf te checken en bewust te zijn van jouw bronnen van stress. Bedenk dat het identificeren van de oorzaken van een burn-out het halve werk is en je een startpunt geeft, zodat je stappen kunt ondernemen om het probleem aan te pakken, de hulp kunt krijgen die je nodig hebt en je leven kunt verbeteren.
A burn-out is a blessing in disguise
Wat kan YOGA betekenen tijdens een burn-out?
Yoga is gunstig bij een burn-out omdat het helpt stress te verminderen, de mentale helderheid te verbeteren en ontspanning te bevorderen. De fysieke houdingen (asana’s) helpen spanning los te laten en de bloedsomloop te vergroten, wat leidt tot een afname van fysieke en emotionele vermoeidheid. Bovendien kunnen de ademhalingsoefeningen (pranayama) die tijdens de yoga worden beoefend, je geest helpen te kalmeren en angst te verminderen. Over het geheel genomen biedt yoga een holistische benadering van zelfzorg en kan het een waardevol hulpmiddel zijn bij het beheersen van burn-outsymptomen.
De impact van de yogalessen
De rustige vorm van yoga die wij geven is uitermate geschikt als je een burnout hebt. In het begin is dit soms even wennen, maar vaak geeft men na een proefles zelf aan dat dit waarschijnlijk datgene is wat men nu nodig heeft (of waar men eigenlijk naar op zoek is). Ook is men vaak verbaast over hoe het lichaam reageert op alle houdingen en wat er los komt. Dit kan een belangrijk kantelpunt zijn in je leven, waarbij je je lichaam (eindelijk) gaat ervaren. Veel mensen staan nooit stil bij hun gevoel en tijdens onze lessen besteden we hier juist aandacht aan. Sommige mensen gaan ook inzien dat hun ratio (waar ze jarenlang alleen op hebben vertrouwd) niet werkt.
Welke yogales is geschikt voor mij?
Alle lessen die wij geven zijn geschikt voor mensen met een burnout. Indien er een plekje vrij is, kun je dus gelijk instromen. De ervaring leert dat naarmate het herstel vordert, mensen niet meer willen stoppen met deze vorm van yoga omdat het hen een belangrijk rustmoment in de week biedt.
